De onderhandelingen zitten erop, de afspraken zijn gemaakt. Nu moeten ze op papier worden gezet. Het kan verleidelijk zijn om dan zogeheten boilerplates te gebruiken: standaardbepalingen die vaak in meerdere overeenkomsten voorkomen. Knippen & plakken, wel zo efficiënt toch?
Boilerplates vinden hun oorsprong in Engels / Amerikaans recht en zijn steeds vaker te vinden in Nederlandse overeenkomsten. En inderdaad, niet elke bepaling hoeft ‘from scratch’ te worden geschreven, en niet elk wiel hoeft opnieuw te worden uitgevonden. Maar een boilerplate-clausule kan (vergaande) gevolgen hebben, die je misschien niet voor ogen had.
Boilerplates & Nederlands recht
Boilerplate-clausules komen uit Engelse of Amerikaanse overeenkomsten en zijn dus geschreven voor die rechtssystemen. Terwijl de Nederlandse rechter vanuit de wet veel vrijheid heeft om (waar nodig) een overeenkomst aan te vullen of te beperken, zijn de rechters in Engeland en Amerika veel terughoudender. Daar moet een overeenkomst volledig op zichzelf kunnen staan.
Een boilerplate-clausule in een Nederlandse overeenkomst kan door het verschil in rechtssysteem dus niet de uitwerking hebben waar je op hoopte. Of kan juist onverwachte gevolgen hebben. Twee voorbeelden van boilerplate-clausules.
No (oral) modification clause / wijzigingsregeling
Deze boilerplate-clausule bepaalt óf en op welke manier de overeenkomst na het sluiten kan worden gewijzigd. Er kan staan dat de overeenkomst helemaal niet gewijzigd kan worden. Of dat dit alleen schriftelijk kan.
Maar de Nederlandse wet kent in de meeste gevallen geen vormvoorschriften voor het sluiten en ook wijzigen van een overeenkomst; dat mag zelfs mondeling. Deze wijzigingsregeling kan dus op zichzelf herroepen worden door een latere (vormvrije) afspraak. Als je wilt dat een overeenkomst écht niet gewijzigd kan worden, moet je deze boilerplate-clausule omvormen naar Nederlands recht. Tot zover het gemak van een standaardbepaling…
Overigens is het de vraag of je zo’n strenge niet-wijzigingsregel wilt hebben. Natuurlijk moet iedereen zijn afspraken nakomen. Maar je wilt misschien ook wat flexibiliteit houden, als blijkt dat door voortschrijdend inzicht aanvullende afspraken toch handig blijken te zijn.
Entire agreement clause / regeling over de volledigheid van de overeenkomst
Deze bepaling betekent dat de overeenkomst alle afspraken tussen partijen bevat. Alles wat daarvoor is gebeurd, gezegd en vastgelegd (bijvoorbeeld in een intentieovereenkomst, in de onderhandelingen en in e-mails), telt niet mee.
Stel dat een afspraak in de overeenkomst voor meerdere uitleg vatbaar is en er ontstaat discussie. In Nederland mag de rechter dan nagaan wat de bedoeling van partijen was toen ze die afspraak maakten. De rechter mag dat oordeel baseren op wat er in de overeenkomst staat, maar óók op wat er tussen partijen is besproken. Bijvoorbeeld tijdens de onderhandelingen. Er is dus ruimte voor een brede beoordeling in plaats van een strikte ‘grammaticale’ uitleg.
Maar als er zo’n entire agreement clause is opgenomen, dan kan de letterlijke tekst wél doorslaggevend zijn volgens de Hoge Raad. Met als mogelijk resultaat een onvoorziene afloop; bijvoorbeeld als de tekst in de overeenkomst ongelukkig is geformuleerd. Of als de overeenkomst toch níet compleet blijkt te zijn…
Zoete koek
Het feit dat boilerplates vaak gebruikt worden, betekent niet dat je ze voor zoete koek moet slikken (hetzelfde geldt voor zogenaamd ‘gebruikelijke’ bepalingen). Standaardbepalingen kunnen handig zijn, maar kunnen ook grote onbedoelde gevolgen hebben. Wees dus altijd kritisch bij het opstellen, doornemen en ondertekenen van een overeenkomst.
Voor de liefhebber een korte uitleg over de achtergrond van de term boilerplate! De term verwijst naar de plaatjes die fabrikanten van stoomketels op hun ketels plaatsten, met daarop hun naam en andere informatie. Later werd de term overgenomen door drukkers die met boilerplates standaardteksten makkelijker en sneller konden drukken. Bijvoorbeeld vaste teksten over een bedrijf voor een persbericht of advertenties.